Od wieków morze stanowiło ważny element życia ludzkości. Na tym akwenie toczą się nie tylko handel, przepływ osób i transport, ale również rywalizacja o wpływy między mocarstwami. W tym celu powstało Prawo Morza, które ustanawia zasady, jakie obowiązują na świecie, zarówno na morzu, jak i w jego otulinie. W niniejszym artykule przybliżymy, jak działa Prawo Morza na świecie i jakie zasady nim rządzą.
Czym jest Prawo Morza?
Prawo Morza jest to zbiór praw i obowiązków, którymi trzeba się kierować w ramach prowadzenia czynności na wodach morskich, a także określa ono zbiór zasad dotyczących relacji pomiędzy państwami jak i międzynarodowymi instytucjami morskimi. Głównym celem prawa morza jest regulacja korzystania ze środowiska morskiego w celu utrzymania w dobrej kondycji ekosystemy morskie oraz nadzor nad ruchami dopływowymi i odpływowymi. Prawo Morza składa się z wielu różnych rozdziałów, które ustanawiają prawa dotyczące korzystania z obszarów morskich, na przykład prawa dotyczące zasobów naturalnych, które są dostępne na morzu, oraz zasad związanych z turystyką morską, w tym obowiązujących ograniczeń w ruchu statków. Prawo morza również wpływa na interesy państw, bo reguluje prawa do używania niektórych pasów morskich, takich jak Morze Śródziemne, na przykład rybołówstwo, wydobycie ropy naftowej, transport i dostęp do portów.
Jaka jest rola Organizacji Narodów Zjednoczonych w Prawie Morza?
Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ) odgrywa bardzo istotną rolę w Prawie Morza. Głównym celem ONZ jest „potwierdzenie i obrona prawa, mającego na celu ochronę światowej wspólnoty przed nielegalnymi działaniami na morzu”. Dlatego ONZ wspiera przestrzeganie i wdrażanie prawa morskiego, aktywnie działając na rzecz jego promowania oraz propagowania. Prawo monitoruje sposób, w jaki państwa użytkujące morza i oceany wykorzystują swoje zasoby. ONZ prowadzi różne inicjatywy w celu wzmocnienia przestrzegania prawa i poprawy go. Należą do nich: międzynarodowe konferencje i szkolenia, tworzenie standardów i norm, a także monitorowanie i badanie efektywności przestrzegania przez państwa postanowień prawa morskiego. Efekty te działania są widoczne, ponieważ dzięki temu państwa mają jasny zakres i zrozumienie prawa morza, dzięki czemu łatwiej jest wdrażać usługi, które służą poprawie życia ludzi na całym świecie.
Jakie są konsekwencje naruszenia Prawa Morza?
Konsekwencje naruszenia Prawa Morza są bardzo szerokie i odnoszą się do różnych sytuacji. Przede wszystkim, naruszenie Prawa Morza może doprowadzić do złamania zasady nienaruszalności terytoriów morskich jednego państwa, co może mieć krytyczne skutki polityczne i handlowe. W szczególnych przypadkach może prowadzić do skonfliktowania wojskowego. Ponadto złamanie Prawa Morza może mieć konsekwencje prawne, w postaci kar pieniężnych, restytucji i sankcji finansowych, szczególnie jeśli działanie wykracza poza granice państwa. Dodatkowo, sprawa może zostać odwołana do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości, który może narzucić sankcje i restrykcje międzynarodowe, takie jak nałożenie embargo lub odmówienie dostępu do portów. Dodatkowo perkolacja może również skutkować wysokimi odszkodowaniami nałożonymi na stronę naruszającą, która będzie zobowiązana do zapłacenia odszkodowania w wysokości zależnej od wydania werdyktu sądu. Co więcej, działania, które naruszają prawo środowiskowe, są również surowo ścigane i często kończą się sankcjami nałożonymi na państwo, a także jednostki fizyczne i prawne odpowiedzialne za naruszenie.
Jakie są najważniejsze aktualne wyzwania dla Prawa Morza?
Prawo Morza aktualnie ma wiele wyzwań. Jednym z najważniejszych jest emisja gazów cieplarnianych i ocieplenie klimatu, które powoduje powstanie „gorącego i symetrycznego” Oceanu Północnoatlantyckiego (HNPL), który działa przeciwko faunie morskiej, a także przerywa dostęp do głębi morza dla morskich gatunków ryb. Innym wyzwaniem to nadal niedostateczna realizacja prawa ochrony praw morskiej, przy ciągłym braku ochrony dla delfinów i wielorybów oraz zbyt wolne tempo w wdrażaniu postanowień międzynarodowych dotyczących ochrony morskiej flory. Kwestia zanieczyszczenia powierzchni morza to inny ważny wyzwanie dla aktualnych postanowień Prawa Morza. Wiele krajów nadal nie stosuje stosownych procedur, nie określa środków ostrożności i nie wywiązuje się z nakładanych obowiązków informacyjnych. Prawo Morza wciąż stoi przed wyzwaniem zagadnień ekonomicznych takich jak zarządzanie zasobami zawierającymi wiele składników, do których dotarcie jest trudne lub niemożliwe. Konflikty, które powstają między państwami często mają negatywny wpływ na wykorzystanie zasobów morskich, co wymaga bardziej szczegółowych zasad zarządzania.