Medycyna estetyczna cieszy się w Polsce rosnącą popularnością. Coraz więcej osób decyduje się na zabiegi poprawiające wygląd, które nie mają charakteru stricte leczniczego. Jednocześnie branża ta znajduje się w swoistej prawnej szarej strefie. Brak jednoznacznych regulacji rodzi wiele wątpliwości zarówno wśród lekarzy, jak i pacjentów.
Medycyna estetyczna – definicja i status prawny
Medycyna estetyczna to dziedzina znajdująca się na pograniczu medycyny i kosmetologii. Jej celem jest poprawa wyglądu pacjenta, a nie leczenie chorób. Paradoksalnie, mimo rosnącej popularności, medycyna estetyczna nie ma w Polsce oficjalnej definicji prawnej. Nie jest też uznawana za odrębną specjalizację lekarską.
Ta prawna luka powoduje wiele niejasności. Część środowiska medycznego uważa, że zabiegi medycyny estetycznej powinny być traktowane jak świadczenia zdrowotne i wykonywane wyłącznie przez lekarzy. Inni argumentują, że skoro celem nie jest leczenie, to niektóre zabiegi mogą być wykonywane również przez kosmetologów.
Brak jednoznacznych przepisów sprawia, że wiele kwestii pozostaje w sferze interpretacji. W praktyce stosuje się często przepisy dotyczące ogólnie działalności leczniczej, co nie zawsze przystaje do specyfiki medycyny estetycznej.
Artykuł zrealizowany we współpracy z partnerem: depilmed.com
Kto może wykonywać zabiegi medycyny estetycznej?
Kwestia uprawnień do wykonywania zabiegów z zakresu medycyny estetycznej budzi liczne kontrowersje. Obecnie nie istnieją przepisy jednoznacznie regulujące tę kwestię.
Zgodnie ze stanowiskiem Naczelnej Izby Lekarskiej, zabiegi inwazyjne, w tym iniekcje, powinny być wykonywane wyłącznie przez lekarzy. Argumentuje się, że nawet jeśli celem jest poprawa wyglądu, to ingerencja w ciało pacjenta niesie ze sobą ryzyko powikłań medycznych.
Z drugiej strony, nie ma formalnych przeszkód, by mniej inwazyjne zabiegi wykonywali wykwalifikowani kosmetolodzy. W praktyce wiele gabinetów kosmetycznych oferuje zabiegi z pogranicza medycyny estetycznej.
Kryterium rozgraniczającym może być stopień inwazyjności i ryzyko powikłań. Im bardziej skomplikowany i ryzykowny zabieg, tym większe prawdopodobieństwo, że powinien być wykonywany wyłącznie przez lekarza.
Warto zaznaczyć, że nie istnieje specjalizacja lekarska „medycyna estetyczna”. Zabiegi wykonują najczęściej dermatolodzy, chirurdzy plastyczni, ale również lekarze innych specjalności po odpowiednich szkoleniach.
Wymogi formalne dla gabinetów medycyny estetycznej
Wymogi formalne różnią się w zależności od tego, czy gabinet działa jako podmiot leczniczy, czy jako gabinet kosmetyczny.
Gabinet lekarski lub klinika medycyny estetycznej działająca jako podmiot leczniczy musi spełnić szereg wymogów określonych w ustawie o działalności leczniczej. Obejmują one m.in.:
- wpis do rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą,
- spełnienie wymogów sanitarnych i technicznych dla pomieszczeń,
- posiadanie obowiązkowego ubezpieczenia OC,
- zatrudnianie personelu o odpowiednich kwalifikacjach.
Gabinet kosmetyczny ma mniej restrykcyjne wymogi formalne. Musi jednak spełniać ogólne przepisy dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej oraz bezpieczeństwa i higieny.
Istotną kwestią jest nazwa placówki. Słowo „klinika” jest zastrzeżone dla podmiotów leczniczych prowadzących działalność naukową i dydaktyczną. Gabinet medycyny estetycznej nie może więc używać tej nazwy, chyba że faktycznie prowadzi taką działalność.
Obowiązki prawne w zakresie dokumentacji i zgody pacjenta
Podmioty lecznicze świadczące usługi medycyny estetycznej mają obowiązek prowadzenia dokumentacji medycznej zgodnie z odpowiednimi przepisami. Dokumentacja powinna zawierać m.in. historię choroby, opis wykonanych zabiegów i zaleceń pozabiegowych.
Kluczową kwestią jest uzyskanie świadomej zgody pacjenta na zabieg. Lekarz ma obowiązek poinformować pacjenta o:
- celu i charakterze zabiegu,
- spodziewanych efektach,
- możliwych powikłaniach i działaniach niepożądanych,
- alternatywnych metodach.
Zgoda powinna być udzielona na piśmie i dołączona do dokumentacji medycznej.
Gabinety kosmetyczne nie mają formalnego obowiązku prowadzenia dokumentacji medycznej. Zaleca się jednak dokumentowanie wykonanych zabiegów i uzyskiwanie pisemnej zgody klienta, co może być istotne w przypadku ewentualnych roszczeń.
Regulacje dotyczące reklamy usług medycyny estetycznej
Reklama usług medycyny estetycznej to kolejny obszar, w którym brak jest jednoznacznych regulacji. Podmioty lecznicze podlegają restrykcyjnym przepisom ustawy o działalności leczniczej, która zakazuje reklamy świadczeń zdrowotnych. Mogą jedynie podawać do publicznej wiadomości informacje o zakresie i rodzajach udzielanych świadczeń.
Gabinety kosmetyczne nie podlegają tym ograniczeniom i mogą swobodniej reklamować swoje usługi. Muszą jednak przestrzegać ogólnych zasad prawa reklamowego, w tym zakazu reklamy wprowadzającej w błąd.
Warto zwrócić uwagę na nowe przepisy dotyczące reklamy wyrobów medycznych, które weszły w życie w 2023 roku. Ograniczają one m.in. wykorzystywanie wizerunku osób wykonujących zawody medyczne w reklamach kierowanych do publicznej wiadomości.
Odpowiedzialność prawna w medycynie estetycznej
Wykonywanie zabiegów medycyny estetycznej wiąże się z odpowiedzialnością prawną. W przypadku lekarzy może to być odpowiedzialność cywilna, karna oraz zawodowa przed sądami lekarskimi.
Kluczowe znaczenie ma dochowanie należytej staranności w wykonywaniu zabiegów. Lekarz powinien działać zgodnie z aktualną wiedzą medyczną i z zachowaniem wszelkich środków ostrożności.
W przypadku wystąpienia powikłań lub niezadowolenia pacjenta z efektów, istotne znaczenie ma prawidłowo przeprowadzona procedura uzyskania zgody i rzetelne poinformowanie o możliwych skutkach ubocznych.
Kosmetolodzy wykonujący zabiegi z pogranicza medycyny estetycznej również ponoszą odpowiedzialność za swoje działania. W ich przypadku kluczowe jest nieprzekraczanie swoich kompetencji i niewkraczanie w obszar zarezerwowany dla lekarzy.
Przyszłość regulacji prawnych w obszarze medycyny estetycznej
Obecna sytuacja prawna medycyny estetycznej w Polsce jest daleka od ideału. Brak jasnych regulacji rodzi wiele wątpliwości i potencjalnych zagrożeń zarówno dla pacjentów, jak i dla osób wykonujących zabiegi.
Środowisko medyczne od lat postuluje stworzenie kompleksowych regulacji prawnych dla tej branży. Wśród proponowanych rozwiązań wymienia się m.in.:
- prawne zdefiniowanie medycyny estetycznej,
- określenie katalogu zabiegów, które mogą być wykonywane wyłącznie przez lekarzy,
- wprowadzenie dodatkowych wymogów szkoleniowych dla lekarzy wykonujących zabiegi estetyczne,
- uregulowanie kwestii reklamy usług medycyny estetycznej.
Wyzwaniem pozostaje znalezienie równowagi między zapewnieniem bezpieczeństwa pacjentów a nienakładaniem nadmiernych ograniczeń na rozwój branży.
Medycyna estetyczna to dynamicznie rozwijająca się dziedzina, która wymaga odpowiednich ram prawnych. Obecna sytuacja prawna jest daleka od ideału i wymaga pilnych zmian. Do tego czasu zarówno osoby wykonujące zabiegi, jak i pacjenci, powinni zachować szczególną ostrożność i świadomość potencjalnych zagrożeń wynikających z niejasności prawnych w tej dziedzinie.